Gure irakurleek ondo dakitenez, Naziogintza Taldean gertutik jarraitzen dugu Europako beste nazio gutxitu batzuen gaurkotasuna. Eta gure nazioarteko harreman-sareari esker, nazio horien bilakaera politiko eta kulturala aztertzen dugu, hori termometro ona baita haien dinamismo nazionala neurtzeko. Kontzientzia nazionalaren eta subiranotasunaren aldarrikapenaren maila, jakina, ez da bera Europako estaturik gabeko nazio guztietan. Horietako batzuek dinamika independentista sendoak dituzte, kontzientzia nazional handia eta hizkuntza propio bizia; beste batzuetan, berriz, asimilazio eta kolonizazio prozesuak oso aurreratuta daude, kontzientzia nazionala ahula da, hizkuntza propioa marjinala da eta, gehienez ere, erregio kontzientzia ez oso aldarrikatzailea besterik ez dago.
Nazioak ez dira izate politiko estatikoak, dinamikoak baizik. Eraikuntza nazionaleko eta kontzientzia nazionala indartzeko prozesuak ere horrelakoak dira. Zalantzarik gabe, Historiaren gorabeherek determinatzen dute, hein handi batean, nazio gutxituen egoera politikoa, eta haien aldarrikapen nazionalaren maila. Iraganean lurralde‑gatazka bortitzak planteatzen zituzten hainbat nazio gaur egun lozorro politikoaren fasean daude (Euskal Herria izan liteke horietako bat), eta, aldiz, duela gutxi arte beren estatu nagusiei inolako arazorik planteatzen ez zieten nazio batzuetan mugimendu independentista sendoak azaleratzen ari dira. Zer ari da gertatzen Europan?
Europako bi mugimendu independentistek kontinenteko estaturik gabeko nazionalismoen begiradak erakarri zituzten 2010eko hamarkadan: Eskozia eta Katalunia. Eskozian, irrika independentistak 2014ko erreferenduma ekarri zuen, independentistek tarte estuagatik galdu zutena ( % 45 alde eta % 55 aurka). Katalunian, sukar independentista bere gailurrera iritsi zen 2017an, baina espainiar estatuak hori moztu eta errepresio‑uholdea eragin zuen, urriaren 1ean egin zen baimendu gabeko erreferendumaren ondoren. Errepresio‑uholde horrek Kataluniaren autonomia deuseztatu, politikariak eta ekintzaileak kartzelara bidali (beste askok erbestera alde egin behar izan zuten) eta Kataluniako mugimendu independentista kriminalizatu zuen. Kataluniako klase politikoaren jardun traketsak, Espainiarekiko gatazka zuzena saihestuz eta bertako parlamentuan independentzia ez gauzatuz, biztanleriaren sektore zabal bat desilusiora eraman zuen, eta euforiak etsipenari bide eman zion. Gaur egun, espainiar unionismoak gobernatzen du Katalunian.
Eskoziako eta Kataluniako dinamika nazionalak “impasse” fasean sartzen ziren aldi berean (euskal mugimendu independentistak ere hala egin du, jarrera posibilistagoetarantz eboluzionatu baitu) Europako estaturik gabeko beste nazio batzuetan mugimendu independentista indartsuak agertzen hasi ziren. Azter ditzagun sortzen ari diren independentismo horiek, gure artean oso ezagunak ez direnak.
KORSIKA: Korsikako nazionalismoak eta independentismoak sekulako gorakada izan dute azken urteotan, eta horrek hauteskunde-arrakasta deigarria ekarri du. 1980ko hamarkadan hau bota zuen François Mitterand Frantziako presidenteak: “Korsikako abertzaleek botoen %15a lortzen dutenean hasiko naiz kezkatzen….”. Mitterand oso kezkatuta egongo litzateke gaur egun, ikusita Korsikako nazionalistek orain %73ko ordezkaritza dutela Korsikako Asanbladan. 2015az geroztik etorri da mugimendu abertzalearen eztanda Korsikan, eta egun gehiengo osoa du uhartearen erakundeetan. Gazteen artean, bereziki, indarra du mugimendu independentistak.
Korsikak autonomia‑estatutu berri bat exijitu dio Frantziari, eskumen politiko gehiagorekin: korsikar nortasun nazionalaren aitortza, korsikar hizkuntzaren koofizialtasuna eta botere legegilea. Ez dirudi Frantzia eskari horiek guztiak onartzeko prest dagoenik, baina proposamena laster eztabaidatuko da Frantziako Asanblea Nazionalean. Uharteko sektore independentistena harago joan da, eta autodeterminazioa, zuzenean, eskatzen du.
Korsikako boto abertzaleari buruzko datuak testuinguruan jartzeko (gogoratu, % 73ko ordezkaritza bertako Asanbladan), hona hemen boto abertzalea frantses administraziopeko beste nazio batzuetan: Ipar Euskal Herrian, % 25; Bretainian, % 5; Alsazian, % 8; Ipar Katalunian, % 5; Okzitanian, % 1.
GALES: Galesko mugimendu independentista, duela gutxi arte bazterrekoa zena, hedapen fasean dago, eta inkestek hazkunde handia iragartzen diote. Galesko nazionalismoak, PLAID CYMRU alderdi historikoaren inguruan artikulatua, % 23ko ordezkaritza du Galesko parlamentuan, eta horrela mantendu da urte askotan. Orain jarrera independentistetarantz jo du argi eta garbi, Eskoziako prozesu independentistak, alde batetik, eta BREXITak, bestetik, bultzatuta. 2016an YES CYMRU mugimendu independentista sortu zen, konplexurik gabe independentziaren alde azaltzen den erakunde herrikoi eta transbertsala, nazio zelta horretan hazkunde zabala lortzen ari dena.
Inkesten arabera, independentziaren gogoa gero eta handiagoa da Galesen (batez ere gazteen artean), eta Caerphillyko hauteskunde partzialetan, alderdi independentistek bikoiztu egin zituzten berriki aurreko emaitzak, botoen % 49raino iritsiz. 2026ko maiatzean egingo dira Galesko Parlamenturako hurrengo hauteskundeak, eta test garrantzitsua izango dira hezurmamitzen ari den Galesko independentismoarentzat.
FAROE UHARTEAK: Danimarkaren mendeko uhartedi horretan alderdi independentistak eta unionistak parean daude, legebiltzarraren ordezkaritza %50ean dutelako. Bi bloke horiek ez dira ados jarri autodeterminazio‑erreferendum bati buruz, eta horrek politika faroetarra impasse luze batean sartu du, irtenbide politikorik gabeko kalezulo batean. Duela gutxi, ordea, aspaldiko blokeo horretan pitzadura bat agertu eta gauzak alda daitezkeen abagune bat sortu da. Izan ere, aurten uhartediko bost alderdi politikok (hiru independentistak, eta bi unionistak) autodeterminazioaren aldeko hitzarmena sinatu dute eta Danimarkako gobernuari helarazi diote, independentziarako prozesu bati leihoa irekiz.
Ikustear dago Danimarkako Gobernuaren erantzuna. Orain arte Faroekiko jarrera oso irekia eta ulerkorra erakutsi badu ere, nazioarteko testuinguru ezegonkor honetan Atlantikoko ipar aldeko eremuan lurralde bat edukitzeko tentazioari atxiki dakioke, faroetarren burujabetza‑gogoari muzin eginez. Ikusiko.
QUEBEC: Europako esparrutik kanpo, Quebeceko nazionalismoak ere une gozoa bizi du, urte luzez beheranzko joera nabarmena izan ondoren. PARTIT QUEBECOIS historikoaren buruzagi gaztea, Paul Saint-Pierre Plamondon, diskurtso independentista argiarekin, hauteskundeetako aurreikuspenak nabarmen hobetzen ari da, inkesten arabera. Gazteak dira, bereziki, independentziari sostengu gehien ematen diotenak. Inkesta guztien arabera, PARTIT QUEBECOISek aise irabaziko ditu hurrengo hauteskundeak (2026ko udazkenean), eta gehiengo osoa lortu ahal izango du. Saint-Pierre Plamondonek agindu du, gobernatzen badu, hirugarren autodeterminazio-erreferenduma deituko duela (aurrekoak 1980 eta 1995ean izan ziren).
NAZIOGINTZAk laster argitaratuko du Jean-Pierre Charbonneau PARTIT QUEBECOISeko buruzagi historikoari egindako elkarrizketa. Bertan, nazionalismo quebectarraren egungo egoera sakon aztertuko dugu.
Korsikan, Galesen, Faroe uharteetan eta Quebecen bizkortzen ari diren mugimendu independentisten bilakaera gertutik jarraituko dugu. Mugimendu horiek sendotzen badira, akuilu garrantzitsua izan daitezke Europako beste mugimendu independentista batzuk biziberritzeko, horien artean gurea. Ez gara nekatuko beren independentziaren alde borrokatzen diren nazioen arteko lankidetzaren garrantzia errepikatzeaz, ideiak, esperientziak eta egitasmoak trukatzeko, eta lankidetzako espazio komunak bilatzeko. Horregatik, NAZIOGINTZAk Euskal Herria ordezkatzen du ICECen, beren autodeterminazioa bilatzen duten Europako nazioak batzen dituen eta Bruselan egoitza duen erakundean (https://icec.ngo/)
Arreta handiz jarraituko dugu, nola ez, pultsu independentista handia duten Europako beste nazio batzuen bilakaera politikoa, azkenaldian lozorro‑fasean egon arren. Katalunia, Eskozia, Flandria edo Hego Tirol, adibidez, eredu interesgarriak dira Euskal Herriarentzat, politika‑arloan analogia asko ditugulako. Ez dugu zalantzarik Europan ireki daitekeen edozein prozesu independentista berrik kutsatze efektua izango lukeela, eta tokian tokiko mugimendu independentistak aktibatuko lituzkeela. Ea laster ikusten dugun.