AUTODETERMINAZIOA. NBE-REN 1966KO NAZIOARTEKO BI ITUNEN ESTATU SINATZAILEEN ZERRENDA ETA HAIEN ZURIKERIA EDO JOKAMOLDE MALTZURRA

MIKEL URKOLA ELIZEGI

1966. urtean Nazio Batuen Erakundeak Nazioartean eragina duten bi Itun garrantzitsu aldarrikatu zituen: a) Eskubide Zibil eta Politikoak jorratzen dituena, 53 artikulu dituena; eta b) Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturalak finkatzen dituena, 31 artikulu dauzkana. Bada, 1977. urtean espainiar estatuak bi itun horiek onartu eta orduko Espainiako Errege Juan Carlos I-ak biak izenpetu zituen. Bi itun horiek ezberdinak dira, baina bien lehen artikulua, hitzez hitz, berbera da eta Herrien Autodeterminazio Eskubidea aldarrikatzen du. Hori da, hain zuzen, guri interesatzen zaigun gaia. Itun bi horien lehen artikuluaren 3. paragrafoan zera diote: “Itun honekin bat egiten duten Estatuek (…) autodeterminazio eskubidea bultzatuko dute, eta eskubide hori errespetatuko dute, Nazio Batuen Gutunarekin bat etorriz”

Gai honi buruz Jose Antonio Obietak dioenez (J. A. Obieta “El derecho humano de la autodeterminación de los pueblos”, Tecnos arg., Madril, 1985, 58 or.): “Itun hauek, Adierazpen Unibertsalarekin gertatu zenaren kontra, aho batez eta inolako abstentziorik gabe onartu ziren:  Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturalen Nazioarteko Ituna, aldeko 105 botorekin eta kontrako botorik gabe onartu zen; eta Eskubide Zibil eta Politikoen Ituna, aldeko 106 botorekin eta kontrako botorik gabe.” Bi Itun hauek, Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalarekin batera -1948an aldarrikatu zena- Giza Eskubideen Nazioarteko Itun deritzona osatzen dute.

Bestalde, Nazio Batuen 1966ko bi Itun hauek badute beste berezitasun garrantzitsu bat: malguak dira denborari dagokionez. Itunen onarpenerako erabili duten metodoa jarraikia edo progresiboa da eta jarraikortasun horrek ahalbidetzen die estatuei Itunekin bat egiteko une aproposa askatasunez aukeratzea. Hala, Nazio Batuen Erakundeak munduko Estatu guztiei beren adostasuna eta onarpena agertzeko aukera eman zien 1966. urteaz geroztik, hala nahi bazuten. Horrela, Nazioarteko Itun horiekiko  atxikimendua progresiboa izan da eta urteak igaro ahala, geroz eta estatu gehiago dira Itunen onarpena sinatu dutenak. Gaur egun, Itun horiek onartu eta sinatu dituzten estatuak 174 dira, 50 urte  pasa  ondoren, ia munduko estatu guztiak.

Alabaina, sinatzea gauza bat da eta sinatutakoa betetzea beste gauza bat. Horrela, hainbeste sinatzaileren artean, ez dira gutxi joko bikoitzean eta kontraesanean  dabiltzan estatuak. Halakoak dira Espainiako zein Frantziako Estatuak, “de facto” Euskal Herriari autodeterminazio-eskubidea ukatzen diotenak eta irmoki salatzen ditugunak, baina baita nazioarteko itun horiek sinatu dituzten eta betetzen ez dituzten beste estatu asko ere: Txina (Tibeten eta Uigur Herriaren autodeterminazio-eskubidearen ukatzailea), Maroko (Sahararekin gauza bera egiten duena), Italia (Hego Tirolen autodeterminazioa galarazten duena), Belgika (Flandriarena), Turkia eta Irak (Kurdistanena), etab. NBEren  itunak sinatu eta betetzen ez dituzten estatuen jokabide zuria edo maltzurra ozen salatu beharrean gaude.

Hona hemen gaur egungo  Estatu sinatzaileen zerrenda luzea (erreferentzia: frantsesezko Wikipediatik hartua da:

https://fr.wikipedia.org/wiki/Pacte_international_relatif_aux_droits_civils_et_politiques):

ESTATU SINATZAILEEN ZERRENDA: