Nazioa - Naziogintza

Kurdistan

Estatua: Turkia, Irak, Iran, Siria
Azalera: 450.000 km2 inguru
Biztanleria: 30.000.000-35.000.000 biztanle
Hizkuntzak: Kurduera, arabiera, persiera, aramera, turkmenera, armeniera
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %60-%80
Hiri nagusiak: Mosul (Mûsil), Kirkuk (Kerkûk), Diyarbakir (Amed) , Arbil (Hewlêr), Kermanshah (Kirmasan)
Berezko erakunde politikoak: Gobernu kurdua (Iraken); gainontzeko estatuetan ez dago berezko erakunderik
Erlijio kultura nagusia: islamista sunita
Jai egun nazionala: Newroz (martxoaren 21ean)
Alderdi abertzale nagusiak: Kurdistango Batasun Abertzalea (Irak), Kurdistango Langileen Alderdia (PKK) (Turkian), Irango Kurdistango Alderdi Demokratikoa (Iran)

Lotutako albisteak

TURKIAKO KURDUAK, EGUN EUROPAN PARERIK EZ DUEN JAZARPENA

DERWICH M. FERHO. Bruselako Institutu Kurduko presidentea. Derwich M. Ferho Bruselako Institutu Kurduko presidentea da, giza zein Herri-eskubideen mugimenduarena. Derwich 1961ean jaio zen, Turkiaren mendeko herri txiki batean, Midyat-etik gertu….

IRAKEKO KURDISTAN, INDEPENDENTZIATIK GERTUAGO

Irakeko gobernua aurka egon arren, mendebaldeko potentzia nagusiek kontrako iritzia eman arren, eta Estatu Islamikoaren aurkako borrokan buru-belarri murgilduta jardun arren, Irak barruko Kurdistango gobernuak bere hitza bete eta autodeterminazio-erreferenduma…

Sardinia

Sardigna

Estatua: Italia
Azalera: 24.090 Km2
Biztanleria: 1.651.793 biztanle (2017an)
Hizkuntzak: Sardiniera, Italiera
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %65 (2010ean)
Hiri nagusiak: Cagliari, Sassari, Quartu Sant’Elena
Per capita errenta: 21.200 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Eskualdeko Gobernua
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Jai egun nazionala: Sa Die de sa Sardigna (apirilaren 28an)
Alderdi abertzale nagusiak: PARTITO SARDO D’AZIONE, PARTITO DEI SARDI, ROSSOMORI
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %8 (2024an)

Lotutako albisteak

MELONIREN MEHATXUA ITALIAREN MENPEKO NAZIOENTZAT

Eskuin muturreko garaipen bat kezkagarria da beti, are gehiago gure testuinguru politikoan (Europan) gertatzen baldin bada. Arrazoi askorengatik. Horietako bat, Europako eskuin muturrak duen jarrera chauvinista, jakobino eta zentralista, bere…

SARDINIAKO HIZKUNTZA GAUR

GIOVANNI STRINNA Filologoa. Sardiniera omen da latin arruntetik gertuen dagoen hizkuntza. Substratu aurre-latindar aberats bati eutsi dio, euskararekin nolabaiteko antza duena (J. M. Elexpuruk agerian jarri duenez). Ez da ofiziala…

Okzitania

Occitània

Estatua: Frantzia, Italia, Espainia
Azalera: 190.000 Km2
Biztanleria: 16.300.000 biztanle (2016an)
Hizkuntzak: Okzitaniera, frantsesa, italiera, espainiera, katalana
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %4-%7 (2010ean)
Hiri nagusiak: Tolosa (Okzitania), Marsella, Montpellier, Pabe, Niza, Bordele
Berezko erakunde politikoak: Conselh Generau D’Aran (Arango Haranean soilik); gainontzeko lurraldeetan ez dago berezko erakunderik
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Alderdi abertzale nagusiak: PARTIT OCCITAN, LIBERTAT!, PARTIT DE LA NACIO OCCITANA
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: <%3 (udal eta erregio-hauteskundeetan, ez dago berezko parlamenturik)

Lotutako albisteak

OKZITANIAKO HIZKUNTZA, GAUR

ERIC ROULET Okzitanierazko irakaslea. Europako estaturik gabeko naziorik handiena da Okzitania, Atlantikotik Mediterraneoraino zabaltzen dena, eta frantziar estatuaren hegoalde osoa hartzeaz gain Italiako zati bat (“Valadas”) eta Espainiako beste bat…

Sami Herria

Sapmi

Estatua: Norvegia, Suedia, Finlandia, Errusia
Azalera: 388.000 Km2
Biztanleria: 2.000.000 biztanle (100.000 inguru Sami etniakoak)
Hizkuntzak: Samiera, norvegiera, suediera, finlandiera, errusiera
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %1,5
Hiri nagusiak: Tromso, Murmansk, Kiruna, Alta
Berezko erakunde politikoak: Laponiako Gobernu Autonomoak Norvegian, Suedian eta Finlandian (Iparraldeko eskualdeetan soilik)
Erlijio kultura nagusia: Kristau luteranoak eta ortodoxoak
Jai egun nazionala: Samien Jai Nazionala (otsailaren 6an)
Parlamentuak: Norvegian (Karasjok hirian), Suedian (Kirunan) eta Finlandian (Inarin). Bertako Gobernuek kultur arloko eskuduntzak besterik ez dituzte

Korsika

Corsica

Estatua: Frantzia
Azalera: 8.680 Km2
Biztanleria: 316.250 biztanle (2014an)
Hizkuntzak: Korsikera, frantsesa
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %40 (2014an)
Hiri nagusiak: Ajaccio, Bastia, Corti
Per capita errenta: 28.200 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Korsikako Biltzarra
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Jai egun nazionala: A Festa di a Nazione (abenduaren 8an)
Alderdi abertzale nagusiak: FEMU A CORSICA, CORSICA LIBERA, PARTITU DI A NAZIONE CORSA
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %73 (2021ean)

Lotutako albisteak

SINDIKATU ABERTZALEAK EUROPAKO ESTATURIK GABEKO NAZIOETAN

Askapen nazionaleko prozesu batean badaude funtsezko zeregina betetzen duten eragileak: alderdi politikoak, herri-mugimenduak, kultur eragileak eta, jakina, baita sindikatuak ere. Izan ere, sindikatuen indarrik gabe nekez irudika daiteke askapen nazionaleko…

KORSIKERA. ESKOLETAN HIZKUNTZA ERROMANTZE BAT IRAKASTEN

PASCAL OTTAVI Korsikako Unibertsitatea (Pascal Paoli). NAGIOZINTZArentzat eta ICEC-entzat (https://www.icec.ngo/) idatzitako artikulu honetan Korsikako Unibertsitateko irakaslea Pascal Ottavik korsikerak eskoletan duen egoeraren berri ematen digu. “Korsikarren hizkuntza” ez da…

KORSIKA, BERRIRO SUTAN

Korsikako gatazka politikoa sumendi baten jardueraren antzekoa da: hilabeteetan edo urteetan hilik egon ostean, bere gordintasun osoz lehertzen da berriro unerik susmagaitzenean. Eta hori gertatu da orain, Yvan Colonna presoak…

FRANTZIAR ESTATUKO NAZIOEK ESKUALDEKO HAUTESKUNDEETAN BOZKATU DUTE

2021eko ekainean departamenduetarako hauteskundeak ospatu dira Frantzian, eta baita Korsikako Asanbladakoak ere. Hauteskunde esanguratsuak, gure ustez, tokian tokiko mugimendu abertzaleen indarra neurtu ahal izateko. Ez da sorpresarik izan, eta hauteskundeek…

KORSIKAR ABERTZALETASUNAREN ESKAERA NAGUSIAK, ZAIN

2010etik Korsikako abertzaletasunak gorakada handia izan du hauteskundeetan eta gaur egun posizio hegemonikoa eskuratu du uharteko esparru politikoan. Urruti daude François Mitterranden hitz hauek, XX. mendean 1980ko hamarkadan esanak: “Korsikako…

KORSIKA: ZIKLO POLITIKO BERRIA HASTEAR

2017ko abenduko Korsikako hauteskundeek bertako nazionalismoaren garaipena ez ezik, ondorio politiko nabarmenak ere ekarriko dituztela uste dugu. Izan ere, “Pe a Corsica” koalizioak lortutako emaitza historikoak (botoen %56,5 bigarren…

ABERTZALEEN ARRAKASTA KORSIKAN

Euskal Herrian eta beste hainbat tokitan aspaldikoa da hainbat hauteskundetan parte hartzeari buruzko eztabaida. Nazio Askapen mugimendu batek parte hartu behar al du estatalak diren hauteskundeetan, aldez aurretik jakinda hauteskunde…

Kornualles

Kernow

Estatua: Erresuma Batua
Azalera: 3.563 Km2
Biztanleria: 536.000 biztanle (2014an)
Hizkuntzak: Kornubiera, ingelesa
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %0,5 (2014an)
Hiri nagusiak: Truro, Penzance
Per capita errenta: 22.600 € (2017an)
Erlijio kultura nagusia: Kristau protestanteak
Jai egun nazionala: San Piran (martxoaren 5ean)
Alderdi abertzale nagusiak: MEBYON KERNOW
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %3 (2017an) (ez dago berezko parlamenturik, eskualdeko kontseilua baizik)

Herrialde Katalanak

Països Catalans

Estatua: Espainia, Andorra, Frantzia
Azalera: 65.000 Km2
Biztanleria: 14.435.023 biztanle (2009an)
Hizkuntzak: Katalanera, espainiera, frantsesa, okzitaniera
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %65 (2014an)
Hiri nagusiak: Bartzelona, Valentzia, Palma Mallorcakoa, Hospitalet, Badalona, Perpinyà
Per capita errenta: 26.590 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Kataluniako Generalitat, Valentziako Generalitat, Balear Uharteetako Gobernua, Andorrako Gobernua
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Alderdi abertzale nagusiak: ERC, JUNTSxCAT, CUP, PSM-ENTESA, BLOC NACIONALISTA VALENCIÀ
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %55 (Kataluniako Parlamentuan), %10 (Balear Uharteetako Parlamentuan), %7 (Valentziako Parlamentuan) (2023an)

Katalunia

Catalunya

Estatua: Espainia
Azalera: 31.900 Km2
Biztanleria: 7.516.254 biztanle (2016an)
Hizkuntzak: Katalanera, espainiera, okzitaniera
Hizkuntza ofizialak: Katalanera, espainiera, okzitaniera
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %78 (2013an)
Hiri nagusiak: Bartzelona, Hospitalet, Badalona, Lleida, Tarragona, Girona
Per capita errenta: 30.400 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Kataluniako Generalitat
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Jai-egun nazionala: Kataluniako Diada (irailaren 11an)
Alderdi abertzale nagusiak: ERC, JUNTSxCAT, CUP
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %55 (2021ean)

Lotutako albisteak

JORDI MARTI MONLLAU, FILOSOFO ETA HIZKUNTZALARI KATALANAK: “INDEPENDENTZIAK NAZIOAREN BIZIRAUPENERAKO TRESNA IZAN BEHAR DU”

Jordi Martí Monllau (Tortosa, 1967) da, zalantzarik gabe, katalan nazioaz eta bere hizkuntzaz hausnarketarik argiena egina duen pentsalarietako bat. Filosofo eta hizkuntzalaria, NÚVOL aldizkari digitalean kolaboratzailea, bere idatzietan bere nazioarekiko…

PERPINYÀKO ALKATE BERRIA, IKUR KATALANEN AURKA

Marie Le-Penen eta Rassemblement National eskuin muturreko alderdiaren hautagaiak, Louis Aliotek, 2020ko Perpinyàko udal-hauteskundeak irabazi zituenean, Ipar Kataluniako katalanistek ez zuten ezer onik iragarri. Perpinyà izan zen muturreko frantziar nazionalistek…

KATALUNIA AUKERA BERRI BATEN AURREAN

Aurtengo otsaileko hauteskundeek independentismoa sendotu dute Katalunian. Lehenengo aldiz, hiru alderdi independentisten (ERC, JuntsxCAT eta CUP) artean, botoen %50eko langa, gutxigatik bada ere, gainditu egin dute (%52). 135 eserleku dituen…

JOAN RAMON RESINA: “RUFIÁN ERC-REN ESPAINOLIZATZEAREN BRANKAKO IRUDIA DA”

Joan Ramon Resina (Barcelona, 1956) Stanford Unibertsitateko irakaslea da. Ingeles Filologian eta Literatura konparatuan doktorea da. Europako eta Amerikako hainbat aldizkaritako kontseilu editoreko kidea, 2020an Kataluniako “Creu de Sant Jordi”…

ANNA ARQUÉ, KATALUNIAKO IRMOTASUNAREN INDARRA: “KATALUNIAKO GOBERNUAK EZ ZUEN JAKIN 2017KO URRIAREN 1EKO GARAIPENA KUDEATZEN”

Ez da erraza Anna Arquéren (Lleida, 1972) aurkezpen laburra egitea. Enpresa Zientzietan eta Marketinen lizentziaduna da eta Kataluniako Udako Unibertsitatearen errektore-orde izana. Kataluniako independentziaren aldeko aktibista. Nazioartean bere Herriarekiko konplizitateak…

ZER DA ETA ZER EGITEN DU KATALAN ERREPUBLIKARAKO KONTSEILUAK? HAMAR GALDERA ETA ERANTZUN

Vilaweb webgunea, 2018-12-9an. Kataluniako egoera politikoa pil-pilean dago. Katalan gobernuaren presidentea eta kontseilari batzuk erbestean, beste batzuk espetxean, Kataluniako gobernu berria Espainiako etengabeko mehatxuen pean, eta kalea suminduta. Egoera…

KATALUNIA: ERREFERENDUMARI BURUZKO KRONIKA

Independentziari buruzko erreferenduma egin da Katalunian 2017ko urriaren 1ean. Erreferenduma, berez, orain arte munduan ezagutu ez den maila goreneko demokrazia eta inteligentzia politikoaren ariketa izan da: Estatu espainiarraren mendean dagoen…

KATALUNIA BIDEGURUTZEAN

2017ko urriaren 1ean hitzordu garrantzitsua zuten katalanek hautestontziekin. Data horretan, autodeterminazio-erreferendum baten bidez, haien nazioaren etorkizuna erabaki behar zuten: Espainia barruan jarraitu ala estatu berri bat sortu. Bost urteko prozesu…

Ipar Irlanda

Tuaisceart Éireann

Estatua: Erresuma Batua
Azalera: 14.130 Km2
Biztanleria: 1.810.860 biztanle (2011an)
Hizkuntzak: Irlandera, ingelesa
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %3 (2011an)
Hiri nagusiak: Belfast, Derry
Per capita errenta: 27.200 € (2017an)
Berezko erakunde politikoak: Ipar Irlandako Gobernua
Erlijio kultura nagusia: Kristau protestanteak (%53), Kristau katolikoak (%44)
Jai egun nazionala: San Patricio Eguna (martxoaren 17an)
Alderdi abertzale nagusiak: SINN FÉIN, SDLP (SOCIAL DEMOCRATIC AND LABOUR PARTY)
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %39 (2022an)

Lotutako albisteak

IRLANDERA, HIZKUNTZA OFIZIALA ESTREINAKOZ IPAR IRLANDAN

2022ko abenduaren 6an Ipar Irlandako mugimendu errepublikanoaren aldarrikapen historikoetako bat gauzatu zen: data horretatik aurrera, Irlandako berezko hizkuntza ofiziala da, lehenbizikoz, Ipar Irlandako sei konderrietan. Gauza bitxia: irlanderaren aldeko lege…

IRLANDERAREN LEGEAZ AKORDIORIK EZ IPAR IRLANDAN

JAKE MAC SIACAIS “FORBAIRT FEIRSTE” Erakundearen lehendakaria. Joan den ostiralean, otsailak 16, itxaropena piztu eta zurrumurruak zabaldu ziren irlanderaren legediari buruzko legedi hitzarmen bat berehala gertatuko zelakoan. Otsailak 19an, lehen…

IPAR IRLANDAKO HIZKUNTZA ESTATUS ETA KULTURARI BURUZKO LISKARRAK

JAKE MAC SIACAIS “FORBAIRT FEIRSTE” Erakundearen lehendakaria. “Kultura Hegemonia” unionismoko alderdi nagusiak gero eta maizago ahotan hartu duen hitza da britainiar kontrolpeko Irlanda ipar-ekialdeko konderrietan. Alderdi Demokratiko Unionistak gehiengo estua…

IPAR IRLANDA: ORAINDIK GOBERNURIK GABE

Sei hilabete igaro dira Ipar Irlandako azken hauteskundeetatik, irlandar abertzaleen gorakada (Sinn Féin) ekarri zuten haietatik. Denbora tarte horretan, bi alderdi bozkatuenak (DUP unionista eta Sinn Féin errepublikanoa) ezin izan…

Hego Tirol

Südtirol

Estatua: Italia
Azalera: 7.400 Km2
Biztanleria: 520.500 biztanle (2015ean)
Hizkuntzak: Alemaniera, italiera, ladiniera
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %64 (alemanez), %4 (ladinieraz)
Hiri nagusiak: Bozen, Meran, Bruneck
Per capita errenta: 47.100 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Hego Tiroleko Gobernu Autonomoa
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Alderdi abertzale nagusiak: SÜDTIROLER VOLKSPARTEI (SVP), DIE FREIHEITLICHEN, SÜDTIROLER FREIHEIT
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %63 (2023an)

Lotutako albisteak

HEGO TIROL ETA AOSTA HARANA: BEREZKO HIZKUNTZEN BILAKAERA EZBERDINA

Italiaren mendeko bi nazio txiki eta menditsu daude estatu horren ipar aldean: Hego Tirol eta Aosta Harana. Bi lurralde horiek estatus berezia dute, autonomia zabala eta berezko identitatea. Bietan, hizkuntza…

MELONIREN MEHATXUA ITALIAREN MENPEKO NAZIOENTZAT

Eskuin muturreko garaipen bat kezkagarria da beti, are gehiago gure testuinguru politikoan (Europan) gertatzen baldin bada. Arrazoi askorengatik. Horietako bat, Europako eskuin muturrak duen jarrera chauvinista, jakobino eta zentralista, bere…

HEGO TIROLEKO HAUTESKUNDEAK: ABERTZALEAK, BEHERA

2018ko urriko hauteskundeek Hego Tiroleko abertzaleen nagusigoa mantendu dute, baina alderdi politiko italiarrek (beti gutxiengoan egon direnak Italia iparraldeko Herrialde aleman-hiztun horretan) igoera izan dute. Hain zuzen ere, Hego Tiroleko…

AUSTRIAKO NAZIONALITATEA HEGO TIROLEKO BIZTANLEENTZAT

Austria eta Italiaren arteko harremanak tarteka gaiztotu egiten dira Hego Tiroleko aferak protagonismoa hartzen duenean. Noizbehinka gertatu da hori, azken urteotan giroa baretuagoa izan arren. Orain, berriro ere, liskarra berpiztu…

HEGO TIROL: BOZENGO ALKATEAREN AURREKO PROTESTA

Süd-Tiroler Freiheit (Hego Tiroleko Askatasuna) alderdi tiroldar abertzaleak antolatuta, Bozengo alkate italieradunari, Renzo Caramaschi-ri, Benito Mussolini diktadore faxistaren estatua bat eman nahi izan zion alderdi tiroldarraren ordezkari batek, alkateak eta…

Galizia

Galiza

Estatua: Espainia
Azalera: 29.575 Km2
Biztanleria: 2.735.000 biztanle (2015ean)
Hizkuntzak: Galiziera eta espainiera
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %85 (2012an)
Hiri nagusiak: Coruña, Vigo, Santiago de Compostela, Lugo, Ourense, Pontevedra
Per capita errenta: 23.200 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Galiziako Gobernua
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Jai egun nazionala: Santiago Eguna (uztailaren 25ean)
Alderdi abertzale nagusiak: BNG
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %33 (2024an)

Lotutako albisteak

GALIZIERAREN ARGI-ILUNAK: 2019KO INKESTA SOZIOLINGUISTIKOA

Galizieraren gizarte-erabilera azken 30 urteotan nabarmen jaitsi dela ageriko sekretua zen. Umeen artean galizieraren ezagupenik txikiena dagoela ere ohartarazten zuten hizkuntzaren aldeko elkarteek. Eta zantzu ilun horiek baieztatu ditu Galiziako…

GALEGOZKO EGUNKARI BERRIA, BIDEAN

Galizierazko prentsa idatziaren historia oso luzea da, XX. mende‑hasieran “A Nosa Terra” egunkari ospetsua agertu zenetik. Baina iragan oparoa izan arren, gaur egungo egoera oso gordina da, gaur gaurkoz galegozko…

VIA GALEGA, HERRI MUGIMENDU ABERTZALE BERRIA GALIZIAN

Kontzientzia nazionala sustatu eta autodeterminazio‑eskubidearen aldeko mezua zabaldu. Horiek dira VIA GALEGAren helburu nagusiak, martxoaren 3an, Santiago de Compostelan jendaurrean aurkeztu zen herri‑mugimendu galiziar berriarenak. Plataforma abertzale hori “Galiziako eskubide…

MARCOS MACEIRA, A MESA POLA NORMALIZACION LINGUISTICA-REN PRESIDENTEA: “Gure Nazioarekiko identifikazio-sentimendua hazten den heinean haziko da gure hizkuntzaren erabilera ere”

Marcos Maceira (Santiago de Compostela, 1978) historialaria A Mesa Pola Normalizacion Linguisticaren lehendakaria da. Kargu horretan jarduten du bere ikastetxe bateko irakasle lanari muzin egin gabe. Gaztetatik hizkuntzaren aldeko mugimenduetan…

Gales

Cymru

Estatua: Erresuma Batua
Azalera: 20.770 Km2
Biztanleria: 3.063.000 biztanle (2011an)
Hizkuntzak: Galesa, ingelesa
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %21 (2009an)
Hiri nagusiak: Cardiff, Swamsea, Newport
Per capita errenta: 25.600 € (2017an)
Berezko erakunde politikoak: Galesko Gobernua
Erlijio kultura nagusia: Kristau protestanteak (anglikanoak)
Jai egun nazionala: Dewi Sant (martxoaren 1ean)
Alderdi abertzale nagusiak: PLAID CYMRU
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %22 (2021ean)

Lotutako albisteak

GALESA GALESKO HEZKUNTZA-SISTEMAN

ALAN SANDRY. Swansea University (Gales/Cymru). Uste da Galesa – Cymraeg – Europako bigarren hizkuntzarik zaharrena dela, euskararen ondoren, eta bere jatorria gutxienez 3.000 urtekoa dela. Galesko, Ingalaterrako mendebaldeko eskualdeetako, Cumbriako…

CYMDEITHAS YR IAITH GYMRAEG, 60 URTEKO BORROKA GALESAREN ALDE

ELIN HAF GRUFFYDD JONES. Prifysgol Cymru-Galesko Unibertsitatea. ELEN-eko presidentea (https://elen.ngo/). NAZIOGINTZA Taldeak gurea bezalako estaturik gabeko beste nazio batzuen hizkuntza-borroka jakitera eman nahi du. Horretarako, eredu batzuk aztertuko ditugu abian…

GALESTAR INDEPENDENTISMOA, ABIAN

Ez dago zalantzarik Brexit-ak Erresuma Batuko batasun politikoa kolokan jarri duela, estatu hori osatzen duten lau naziok modu desberdinean bozkatu zutelako Brexitari buruzko erreferendumean: Ingalaterra izan zen “brexiteers” gehien izan…

GALESAREN GAUR EGUNGO EGOERA GALESEN

COLIN NOSWORTHY eta MAIA JONES “CYMDEITHAS YR IAITH GYMRAEG” Erakundea. Europan euskararen egoera soziolinguistikoarekin antz gehien duen hizkuntza galesa da. Hala izan da bederen urte luzeetan, egia bada ere, azken…

Frisia

Fryslan

Estatua: Herbehereak
Azalera: 3.350 Km2
Biztanleria: 646.705 biztanle (2010ean)
Hizkuntzak: Frisiera, nederlandera
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %65 (2005ean)
Hiri nagusiak: Leeuwarden, Heerenveen, Drachten
Per capita errenta: 29.700 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Frisiako Gobernu Autonomoa
Erlijio kultura nagusia: Kristau protestanteak
Alderdi abertzale nagusiak: FRISIAKO ALDERDI NAZIONALA (FRYSKE NASJONALE PARTIJ)
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %10 (2023an)

Flandria

Vlaanderen

Estatua: Belgika
Azalera: 13.600 Km2
Biztanleria: 7.693.439 biztanle (2017ean)
Hizkuntzak: Nederlandera eta frantsesa
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %91 (2017an)
Hiri nagusiak: Brusela, Anberes, Brujas, Gante
Per capita errenta: 47.530 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Flandriako Gobernua
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Jai egun nazionala: Guldensporenslag (uztailaren 11an)
Alderdi abertzale nagusiak: N-VA, VLAAMS BELANG
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %45 (2019an)

Lotutako albisteak

FLANDRIAR HEZKUNTZAKO HIZKUNTZA-BORROKAREN HISTORIA LABURRA

BERNARD DAELEMANS MEERVOUD Aldizkariaren erredaktore burua. Behin baino gehiagotan esan dugu NAZIOGINTZA taldean borroka linguistikoaren ereduak bilatzerakoan Flandriakoa aintzat hartu behar dugula. Bertan lortu baitute egoera linguistikoa iraultzea, eta bertako…

NAZIOGINTZA FLANDRIAKO JAI EGUN NAZIONALEAN

2017an sortu zenetik, Naziogintza Taldeak Europako estaturik gabeko beste nazioekin harremanen sare bat ehuntzen jardun du. Nazioarteko sare horren bitartez nazio lagun horiek euskal abertzaletasunari buruzko informazioa jasotzen dute -gure…

FLANDRIAKO ESKUMENAK KANPO ARAZOETAN

STEVEN VERGAUWEN Vlaamse Volksbeweging-eko enbaxadorea eta Zuzendari Exekutibo ohia. Zenbat aldiz ez dugu entzun, espainiarren ahotan, mendebaldeko euskaldunok“ Europa osoko autonomia politikorik handiena eta zabalena” dugula? Hainbeste aldiz errepikatu digute…

FLANDRIAR INDEPENDENTISMOA, GORA

Flandriako Parlamentuko hauteskundeak ospatu ziren maiatzaren 26an, Europako hauteskundeekin batera. Emaitzek alderdi independentista flandriarren gorakada baieztatu zuten: orain, lehenengo aldiz, gehiengo osotik gertu daude, eserlekuen %45a eskuratu baitute. XX. mendearen…

BERNARD DAELEMANS, ABERTZALE FLANDESTARRA ETA EUSKALDUNON LAGUNA: “Hizkuntza da flandestar abertzaletasunaren motorra”

Bernard Daelemans (Mechelen, 1966) hizkuntza irakaslea da Bruselan. VLAAMSE VOLKSBEWEGING herri-mugimendu abertzalearen Zuzendaritza Batzordeko kidea, eta MEERVOUD aldizkariaren erredaktore burua. Aspalditik ezagutzen du Euskal Herria, eta lagun ugari ditu gure…

Faroe Uharteak

Foroyar

Estatua: Danimarka
Azalera: 1.399 Km2
Biztanleria: 48.372 biztanle (2010ean)
Hizkuntzak: Faroera, daniera
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %98 (2014an)
Hiri nagusiak: Tórshavn, Klaksvík
Per capita errenta: 53.900 € (2017ean)
Berezko erakunde politikoak: Faroeko Gobernu Autonomoa
Erlijio kultura nagusia: Kristau protestanteak
Jai egun nazionala: San Olaf Eguna (Olavsoka) (uztailaren 29an)
Alderdi abertzale nagusiak: FÓLKAFLOKKURIN, TJÓÔDVELDI
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %45 (2022an)

Lotutako albisteak

FAROE UHARTEETAKO SELEKZIOA, AINTZAT HARTZEKO EREDUA

“Kirolak kohesio nazionalaren eragile gisa duen inportantziaz ohartzeko, aski da Espainian “la Rojari” ematen zaion trataera ikustea” Joxe Azurmendik, “Hizkuntza, Nazioa, Estatua” Arestian antolatutako futboleko Eurokopak eta Olinpiar Jokoek agerian…

FAROE UHARTEAK: KONSTITUZIO BERRIAK ITXARON EGIN BEHARKO DU

Hauteskundeak izan dira berriki Faroe Uharteetan, eta independentista eta unionisten arteko oreka mantendu egin da. FÓLKA FLOKKURIN alderdi independentista (8 eserleku parlamentu berrian) izan da irabazlea, eta SAMBANDSFLOKKURIN unionista, bigarrena (7…

FAROEREN URTEA

2018. urtea erabakigarria izango da Danimarkaren menpeko Faroerentzat. Izan ere, aurtengo apirilaren 25ean faroetarrek Konstituzio berria bozkatuko dute. Onartzen bada, artxipelagok aitortza nazionala izango du, eta autodeterminazio eskubidea lortu. Hortik…

Eskozia

Alba

Estatua: Erresuma Batua
Azalera: 78.800 Km2
Biztanleria: 5.313.000 biztanle (2011an)
Hizkuntzak: Eskoziako gaelera, ingelesa
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %1 (2012an)
Hiri nagusiak: Edinburgo, Glasgow
Per capita errenta: 33.300 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Eskoziako Gobernua
Erlijio kultura nagusia: Kristau protestanteak
Jai egun nazionala: San Andres Eguna (azaroaren 30ean)
Alderdi abertzale nagusiak: SNP, ESKOZIAKO BERDEAK
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %56 (2021ean)

Lotutako albisteak

HIZKUNTZA-ARAZORIK BA AL DU ESKOZIAK?

SHONA McALPINE. ICEC erakundearen Eskoziako ordezkaria. Eskoziako gaelikoa eta ingelesa oso desberdinak dira hizkuntzaren ikuspegitik. Irlandako gaelikoarekin eta galesarekin harreman estua duen hizkuntza zelta da Eskoziako gaelikoa. Eskoziako landa-eremuko hizkuntza…

INDEPENDENTZIA-ZALETASUNAK GORA EGITEN DU ESKOZIAN

2014ko iraileko autodeterminazio-erreferendumean eskoziarrek, gutxigatik, ezetz esan zioten independentziari (botoen %55, beste %45ak independentziaren alde bozkatu zuen). Eztabaida independentista itxita zegoen eta belaunaldi baterako bederen auzia aparkatuta geratuko zela ematen…

ESKOZIA BIGARREN AUKERAREN ZAIN

ROBIN McALPINE “COMMON WEAL” Erakundearen Lehendakaria. Ia bost urte pasatu dira Eskoziak bere autodeterminazio-erreferenduma egin zuenetik, independentistek, ozta-ozta, galdu zutena. Brexit-ak, ordea, aukera berri bat ireki dio Eskoziako mugimendu independentistari, eskoziarrek…

Euskal Herria

Estatua: Espainia, Frantzia
Azalera: 20.900 Km2
Biztanleria: 3.142.982 biztanle (2017an)
Hizkuntzak: Euskara, espainiera, frantsesa
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %28,50 (2012an)
Hiri nagusiak: Bilbo, Gasteiz, Donostia, Iruñea, Baiona, Barakaldo
Per capita errenta: 32.340 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua, Euskal Hirigune Elkargoa
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Jai egun nazionala: Aberri Eguna, aste santuko igandean
Alderdi abertzale nagusiak: EAJ, EH BILDU, GEROA BAI, EH BAI
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %70 (EAEko Parlamentuan), %34 (Nafarroako Parlamentuan) (2020an)

Lotutako albisteak

SINDIKATU ABERTZALEAK EUROPAKO ESTATURIK GABEKO NAZIOETAN

Askapen nazionaleko prozesu batean badaude funtsezko zeregina betetzen duten eragileak: alderdi politikoak, herri-mugimenduak, kultur eragileak eta, jakina, baita sindikatuak ere. Izan ere, sindikatuen indarrik gabe nekez irudika daiteke askapen nazionaleko…

JEAN-LOUIS DAVANT, IPARRALDEKO EUSKALGILE NEKAEZINAK: “ZERTARAKO NAHI DUGU EUSKADIKO ERREPUBLIKA ERDALDUN BAT? ESPAINIA TXIKI BAT SORTZEKO HANDIAREN ONDOAN?”

Euskal Herriko eta, bereziki, Ipar Euskal Herriko historia garaikidearen une garrantzitsuenen lekuko aktiboa izan da Jean-Louis Davant Iratzabal (Urrüstoi- -Larrabile, 1935). Gaztetan euskaltzaletasunaren harra sartu zitzaion, eta harrezkero lan oparoa…

FRANTZIAR ESTATUKO NAZIOEK ESKUALDEKO HAUTESKUNDEETAN BOZKATU DUTE

2021eko ekainean departamenduetarako hauteskundeak ospatu dira Frantzian, eta baita Korsikako Asanbladakoak ere. Hauteskunde esanguratsuak, gure ustez, tokian tokiko mugimendu abertzaleen indarra neurtu ahal izateko. Ez da sorpresarik izan, eta hauteskundeek…

DIONISIO AMUNDARAIN, EUSKALGINTZAKO ERRALDOIA: “MUNILLAREN IZENDAPENA ROUCO VARELAREN MANIOBRA BAT IZAN ZEN EUSKAL ELIZA ESPAINOLIZATZEKO”

Bi izan dira Dionisio Amundarainen (Itsasondo, 1930) bizitzaren ardatzak: euskaltzaletasuna eta kristau-fedea. Eta bietan lan oparo eta mardula egin du, sarritan biak uztartuz, esaterako, Elizen Arteko Biblia euskarara itzuli zuen…

IKASTOLEK FRANTZIAKO HEZKUNTZA SISTEMA JAKOBINOA INARROSTEN DUTE

NAZIOARTEKO IRAKURLEENTZAKO OHARRA: Ipar Euskal Herria (Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa) Frantziaren menpe dagoen Euskal Herriko zatia da. Euskal Herri osoaren %15eko azalera du, eta populazioaren %10 (300.000 biztanle). Biztanleriaren…

EUSKARALDIA: EUSKARAZ BIZI 11 EGUN

Artikulu hau ingelesezko bertsioaren laburpena da. NAZIOGINTZAk interes berezia zeukan Europako estaturik gabeko nazioen irakurleak EUSKARALDIAren berri izan zezan, euskararen aldeko ekimen hori interesgarria izan daitekeelako Europako beste hizkuntza gutxituentzat…

IPARRALDEKO EUSKAL ELKARGOA EUSKARAREN OFIZIALTASUNAREN ALDE

Iparraldeko Euskal Hirigune Elkargoak, Ipar Euskal Herria egituratzen duen erakunde ofizial bakarrak, balio sinboliko handiko urratsa eman zuen aurreko ekainaren 23an, euskara bertako hizkuntza bezala ofizialki aitortu zuenean. Erabakia gehiengo…

ETAK BERE DESAGERPENA ADITZERA EMAN DU

NAZIOGINTZAren oharra: Agerian jarri nahi dugu artikulu hau idazterakoan hitz eta iritzi neurtuak erabili behar izan ditugula. Izan ere -eta gure nazioarteko irakurleek uler dezaten- Espainiak zentsura bortitza ezarri du…

JOXE MANUEL ODRIOZOLA, IDAZLEA ETA EUSKALTZALEA: “Zoritxarrez, gaur-gaurkoz ez da sumatzen euskararen aldeko hizkuntza-politika nazionalaren arrasto sendorik inon”.

Neguko arratsalde euritsu batean geratu gara Joxe Manuel Odriozolarekin Donostian. Urte luzeetan euskara irakaslea izanda -orain erretiratuta dago- euskara izan du aspalditik lanbide eta kezka-iturri. Liburu askoren egilea, Joxe Manuelek…

EGITASMO BERRIA EUSKARAREN ERABILERA SUSTATZEKO

Euskal Herriko biztanleriaren %28 euskalduna da. Baina portzentaje hori ez da homogeneoa: Euskal Herriko eskualde batzuetan euskaldunak populazioaren %80 baino gehiago diren bitartean, beste lurralde batzuetan ozta-ozta %10era iristen…

Bretainia

Breizh

Estatua: Frantzia
Azalera: 34.000 Km2
Biztanleria: 4.582.000 biztanle (2014an)
Hizkuntzak: Bretoiera, frantsesa
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %6 (2007an)
Hiri nagusiak: Nantes, Rennes, Brest
Per capita errenta: 29.700 € (2018an)
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Jai egun nazionala: Gouel Erwan (maiatzaren 19an)
Alderdi abertzale nagusiak: BREIZHISTANCE, PARTI BRETON/STROLLAD BREIZH, UNION DEMOCRATIQUE BRETONNE/UNVANIEZH DEMOKRATEL BREIZH
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %5-10 (udal eta erregio-hauteskundeetan, ez dago berezko parlamenturik)

Lotutako albisteak

BRETOIERAREN EGOERA HEZKUNTZA SISTEMAN ETA GIZARTEAN

DR. GEOFFREY ROGER University of London Institute in Paris. Frantsesa ez diren bi hizkuntza hitz egiten dira Bretainian: bretoiera eta galoa. Lehena hizkuntza zeltikoa da, galesaren hizkuntza familia berekoa. Bretainiako…

FRANTZIAR ESTATUKO NAZIOEK ESKUALDEKO HAUTESKUNDEETAN BOZKATU DUTE

2021eko ekainean departamenduetarako hauteskundeak ospatu dira Frantzian, eta baita Korsikako Asanbladakoak ere. Hauteskunde esanguratsuak, gure ustez, tokian tokiko mugimendu abertzaleen indarra neurtu ahal izateko. Ez da sorpresarik izan, eta hauteskundeek…

Quebec

Québec

Estatua: Kanada
Azalera: 1.542.056 Km2
Biztanleria: 8.164.361 biztanle (2016an)
Hizkuntzak: Frantsesa, ingelesa, hizkuntza amerindiarrak
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %94 (frantsesdunak), %3 (amerindiarrak)
Hiri nagusiak: Quebec, Montreal, Gatineau
Per capita errenta: 38.620 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Quebeceko Gobernua
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Jai egun nazionala: Quebeceko Jai Nazionala (ekainaren 24an)
Alderdi abertzale nagusiak: PARTIT QUÉBÉCOIS, QUÉBEC SOLIDAIRE, COALITION AVENIR QUÉBEC
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %83 (2022an)

Lotutako albisteak

QUEBECEKO HIZKUNTZA-EREDUA, AZTERGAI

Bertako hizkuntza berreskuratzeko eta nagusitzeko prozesuetan badaude euskaldunontzat eredugarriak diren hainbat adibide: Flandriakoa, esaterako, non bertako abertzaleek lortu zuten XIX. mendearen bukaeran frantsesak zeuzkan prestigioa eta indarra iraultzea, nederlanderaren mesederako;…

Aostako Harana

Vallé d'Aoste. Val d'Aoûta

Estatua: Italia
Azalera: 3.263 Km2
Biztanleria: 128.810 biztanle (2011an)
Hizkuntzak: Frantsesa, frankoproventzera, italiera
Hizkuntza ofizialak
Berezko hizkuntzaren hiztunak: %65 (frantsesa), %40 (frankoproventzera)
Hiri nagusiak: Aosta, Saint-Vicent
Per capita errenta: 38.900 € (2018an)
Berezko erakunde politikoak: Aostako Gobernu Autonomoa
Erlijio kultura nagusia: Kristau katolikoak
Alderdi abertzale nagusiak: UNION VALDOTÂINE, PAYS D'AOSTE SOUVERAIN (PAS)
Abertzaletasunaren indarra bertako parlamentuan: %34 (2020ean)

Lotutako albisteak

HEGO TIROL ETA AOSTA HARANA: BEREZKO HIZKUNTZEN BILAKAERA EZBERDINA

Italiaren mendeko bi nazio txiki eta menditsu daude estatu horren ipar aldean: Hego Tirol eta Aosta Harana. Bi lurralde horiek estatus berezia dute, autonomia zabala eta berezko identitatea. Bietan, hizkuntza…

MELONIREN MEHATXUA ITALIAREN MENPEKO NAZIOENTZAT

Eskuin muturreko garaipen bat kezkagarria da beti, are gehiago gure testuinguru politikoan (Europan) gertatzen baldin bada. Arrazoi askorengatik. Horietako bat, Europako eskuin muturrak duen jarrera chauvinista, jakobino eta zentralista, bere…